Zihinsel Beslenmem #10: Safsataları Tanımak

Sabah okumalarımda zihinsel beslenme anlamında besleyici, ilham verici olan ve paylaşmaya değer gördüğüm içerikleri sizlerle buluşturuyorum.

Can Bi
11 min readOct 9, 2020
Zihinsel beslenmemde bu hafta ana odağım: Safsatalar. Photo by cloudvisual.co.uk on Unsplash

Zihinsel Beslenmem serimin 10. yazısına hoş geldin. 10 haftadır düzenli olarak takip ettiğim sitelerdeki yazıları okuyor, ilgimi çeken podcast’leri dinliyor ve zihnimi besleyen diğer içerikleri de tüketiyorum. Kendimi geliştirmek amacıyla çıktığım bu yolda çabamın karşılığını aldığımı rahatlıkla hissedebiliyorum. Okumak, okudukça güzelleşen bir eylem. Umarım sizlerinde hayatında okumak her geçen gün yer edinmeye devam ediyordur.

Bu hafta yaptığım okumalarda en fazla sözü geçen konu safsatalardı. Safsatalar üzerine çeşit çeşit içerik tüketmeye ve koşulsuz herkesin hayatında yer edinen mantık hatalarını içselleştirmeye, farkındalığımı arttırmaya odaklandım. Neler mi okudum? Tüm detaylarıyla Safsatalar başlığı altında.

Zihinsel Beslenmem

Bu haftadaki zihinsel beslenmemde bana eşlik ettiğiniz için teşekkürler. İyi okumalar.

Safsatalar

Günlük hayatta içerisinde bulunduğumuz tartışmalarda birçok safsataya maruz kalıyoruz ya da safsatayı yapma rolüne soyunabiliyoruz. Kötü hissetmeyin lütfen çünkü safsata yaptığımıza dair bir fikrimiz bile olmuyor bazı durumlarda. Kısacası niyetli bir şekilde safsata yapmıyoruz. Maruz kaldığımız safsataları da özellikle sosyal medyadaki yazısal tartışmalarda görmek mümkün.

Emmanuel Tolstoyevski — Safsatalar Ansiklopedisi
Tevfik Uyar — Safsatalar

Safsatalar konusunda daha önce derin okumalar yapmamıştım. Bu yüzden ilk önce okumak istediğim kitaplardan başladım. İlk sırayı Tevfik Uyar’ın Safsatalar adlı kitabı aldı. Devamında ise Fularsız Entellik podcast’iyle tanıdığım Emmanuel Tolstoyevski’nin yeni çıkan Safsatalar Ansiklopedisi adlı kitabını aldım. Henüz Safsatalar Ansiklopedisi’ni bitirmedim ama az kaldı. İleri okumalarımın büyük bir parçasını bu kitaplar oluşturdu.

Sadece kitaplarla da yetinmedim ve okuma listemde yer alan yazıları da bu hafta okudum. Evrim Ağacı ve Bilimfili’nin safsatalar üzerine hem kategorilendirmeleriyle hem de safsatalar özelinde verdikleri örnekleriyle oldukça keyifli okuma deneyimi sundu bana. Safsatalar konusunu biraz deşmek istiyorsanız illa da kitap okumanız da gerekmiyor. Bu yazı serilerini okumanız da yeterli olacaktır.

Evrim Ağacı Mantık Hataları ve Safsatalar Yazı Serisi

17 yazıdan oluşan ve adeta kitap gibi bir yazı serisi bu! Kahvenizi, çayınızı hazırlayın çünkü 2–3 saatlik güzel bir yazı serisiyle karşı karşıyasınız ☕

Bilimfili Mantıksal Safsatalar Yazı Serisi

Eğer kitap okumak ya da 17 yazılık yazı serisi gözünüzü korkuttuysa belki daha basitten başlamak iyi olabilir. Fakat kahvesiz başlamayın ☕😃

TED-Ed Videoları

Okuduklarım

Teknoloji ve İş Dünyası

Think with Google | Türkiye’deki tüketicilerin bu yıl alışveriş yolculuklarında benimsedikleri 8 davranış

Seyahat kısıtlamaları, mağazaların kapanması, evde eğitim ve benzer gelişmelerle COVID-19 çoğu insanın hayatını bir anda alt üst etti ve hemen etkilenen alanlardan biri de perakende oldu. Alışveriş yapan bir kişinin ilk araştırmasından satın alma anına kadar, birçok müşteri yolculuğu aniden ağırlıklı olarak online ortamda gerçekleşmeye başladı.

Ahmet Memişoğlu

Yeni normalde tüketicilerin izole tatil arayışları da yükselişe geçti. Haziran ayında “villa” aramaları geçen yıla göre %101 artarken, daha izole tatil imkanı sunan diğer konseptlerde artışlar da dikkat çekti. Örneğin, “bungalov” aramaları 2019’a kıyasla %42, “dağ evi” ve “bağ evi” %85, “karavan” %71, “tekne kiralama” %64 oranında artış gösterdi.

Yeşim Öztekin

Peki nasıl oluyor da internette karşılaştığımız basit bir reklam bizim uzun süredir benimsediğimiz fikirlerimize etki edebiliyor?

Gıda kaynaklı hastalıkların artışıyla önem kazanan ve yasal düzenleme altına alınan “çiftlikten çatala gıda izlenebilirliği” artık yeni nesil teknoloji uygulamalarıyla dijital devrimini gerçekleştiriyor. Covid-19’la birlikte ivme kazanan bu dijital dönüşümle gıda izlenebilirlik pazarının 2023 itibariyle 18,5 milyon dolara ulaşacağı öngörülüyor.

Damla İnci

Hepsinin de ana merkezi ABD olan GAFA dörtlüsü (Google, Amazon, Facebook ve Apple) büyük teknoloji şirketleri (BigTech) olarak isimlendirilen ve dünyanın teknolojik gidişatını etkileyen stratejileri ile yakından takip edilen şirketlerdir. Ancak BigTech’i sadece bu dörtlü ile sınırlamak doğru olmaz. Çünkü dünya teknoloji pazarı sadece bu dörtlüden ibaret değil.

Farklılık yönetimini iyi yapan organizasyonlarda kültürel provakatörler daha kolay yetişirken, gelenekselci kurum kültürlerinde bir provakatörün ayağa kalkıp muhalefet etmesi, muhalif duruşundan sonra organizasyonda kalması kolay değildir. Önce muhalefet ettiği konudan fayda sağlayacaklar tarafından aforoz ediliyor; güvenli iş tanımlarının dışında bir ses, hele de mesleklerin değiştiği, sistemlerin dijitalize edildiği, Corona’ya rağmen uzaktan da olsa pozisyonların korunmaya çalışıldığı bu dönemde ateşe ilk atılacakların en önüne yer alıyor.

Kültür, Sanat ve Edebiyat

Bu zorlu uğraş Türkiye’de henüz yeterince yaygınlaşmasa da dünyada National Geographic’ten New York Times’a birçok seçkin yayın, su altı haberciliğine son yıllarda giderek daha fazla yer veriyor. Çünkü gökyüzündeki uydular karada keşfedilmemiş nokta bırakmadı. Ama denizler hâlâ bilinmezlerle dolu ve su altının büyüleyici dünyası insanları ekran başına kilitleyebilecek cazip içerikler sunuyor.

Maaz İbrahimoğlu

Bir insanı veya topluluğu etkilemeye çalışmak için kendini ne kadar değiştirirsin? Veronica Solomon, kısa filmiyle insanlığın kendisi kadar eski bir konu olan kabul görme arzusu üzerine yoğunlaşıyor.

Oğuz Gazan

Sanat Karavanı | Soykırım Avrupa’sında Bir Fotoğrafçı / Nicolas Muller

Eskişehir’de 20 yıldır sabunun kültürüne ve tarihine de önem vererek sabun dükkânı işleten Nedim Yurtsever, sabuna ve sabunculuk mesleğine dair her şeyi bizlerle paylaştı.

Buket Açık

Yaşam, Doğa ve Spor

Ne yapabiliriz? Beslenme alışkanlığımızda mevsimselliği ön plana alarak monokültür tarım politikalarına hizmet etmeyi birey nezdinde azaltmak ilk adım olabilir. Yemek yemeyi beslenme ve doymanın ötesinde gören bireyler olarak o besinin soframıza varmadan önceki başlangıç noktasının neresi olduğunu düşünebiliriz. Yediğimiz her lokmanın önce vücudumuza sonra etrafımızdaki canlılara ve ardından bütün ekosisteme etkisi olduğunu fark ettiğimizde beslenmeye farklı bir gözle bakmaya başlayacağız. Buna bağlı olarak da bireysel ölçekte düzenli alışveriş yaptığımız yerlerde nasıl tohumlarla nasıl mahsuller elde edildiğini sorgulamaya başlayabilir veya atalık tohumlarla üretim yapan üreticilerin olduğu ekolojik pazarlardan alışveriş etme alışkanlığı edinebiliriz.

Sinem Uğurdağ

Let’s Take a Trip başlıklı kampanya karantina sonrası güvenle yola çıkmanın ve tatile gitmenin zamanın geldiğini eğlenceli bir şekilde aktarıyor.

Oğuz Gazan

Bigumigu | İkinci Bir Şansa Kanat Açan Plastikler

Bir anne aman dışarı çıkma ölürsün! dediğinde o çocukta kodlanan duygu dışarı çıktığım zaman ölürüm olur. Fakat aynı durumu şu an dışarıda bir hastalık var ve dışarı çıkmamız uygun değil, bu durum bizi hasta yapabilir. Biraz daha bekleyelim yakın zamanda bu hastalık bitecek ve çıkacağız, daha öncede böyle hastalıklar oldu. O zamanda çocuklar bekledi. Sonra hepsi sağlıkla oynadı. Biliyorum çok sıkıldın farkındayım, bende seninle parklara çıkmak istiyorum ama biraz daha beklemeliyiz demelidir.

Sevda Gül

Eğitim ve Bilgi

Dünyada 2050 yılına gelindiğinde nüfusun yüzde 70’inin kentlerde yaşayacağı öngörülüyor. BM tarafından hazırlanan rapordaki verilere göre, dünyada 50’den fazla ülkede 500 kent 2050 yılında su kıtlığı yaşayacak. Yani gün geçtikçe kentlerin su ihtiyacı artarken, talep yeterince karşılanamayacak. (Sf. 14) Türkiye de gelecek 30 yılda bu su krizinden etkilenecek ülkeler arasında.

Ezgi Toprak, Öyküm Hüma Keskin, Seçil Türkkan

Dünyada 2050 yılına gelindiğinde nüfusun yüzde 70’inin kentlerde yaşayacağı öngörülüyor. BM tarafından hazırlanan rapordaki verilere göre, dünyada 50’den fazla ülkede 500 kent 2050 yılında su kıtlığı yaşayacak. Yani gün geçtikçe kentlerin su ihtiyacı artarken, talep yeterince karşılanamayacak. (Sf. 14) Türkiye de gelecek 30 yılda bu su krizinden etkilenecek ülkeler arasında.

Ezgi Toprak, Öyküm Hüma Keskin, Seçil Türkkan

İstanbul’un sularına odaklandığımız dosyanın son bölümünde, hem kent hem de halk sağlığı için bir gereklilik olan, temiz suyun yolunu açacak çözüm önerilerine odaklanıyoruz.

Ezgi Toprak, Öyküm Hüma Keskin, Seçil Türkkan

Evrensel Temel Gelir, orijinal ismi Universal Basic Income ya da Uncoditional Basic Income -yani Koşulsuz Temel Gelir- en basit anlatımıyla; devletlerin vatandaşlarına hiçbir karşılık beklemeden aylık maaş vermesini savunan ekonomik modeldir. Bu modele göre; aylık gelir için çalışmak zorunda olmayan insanlar bilim, felsefe, sanat veya istedikleri alana yönelecek ve dünyanın refah düzeyi bir hayli yükselecektir.

İstatistik temelli algoritmalar ve matematiksel modeller, yani kısaca büyük veri, eşitsizliği artırıp demokrasiyi ve adaleti tehdit edebilir mi? Veri bilimci Cathy O’Neil’a göre bu sorunun cevabı evet.

Bekir Arslan

Her şeyin çevrenizde dönmediğini, sizin dünyanın çevresinde döndüğünüzü fark etmeniz büyük bir adımdır.

Eren Cicibıyık

Bilinçli tüketim alışkanlıkları edinerek, geri dönüşüme önem verip sahip olduğun eşyaları ileri dönüşüm felsefesine uygun olarak onarmayı ve dönüştürmeyi deneyerek, sıfır atık prensiplerini hayatında uygulayarak, kompost yaparak ve doğaya duyarlı daha pek çok uygulamayı hayatına dahil ederek kapı aralayabileceğin değişimlerin sınırı yok, önce bu gerçeği ortaya koyalım. Her şey seninle başlıyor; motivasyonun, kararlılığın ve aldığın aksiyonlarla. Nasıl mı?

Britanya’da öğrencilerin üniversiteye girişlerinde belirleyici olan sınavların pandemi nedeniyle ertelenmesi üzerine nihai notları öğretmenlerin vermesine karar verilmiş, ardından öğretmenlerin notları olması gerekenin üstünde vereceği ve bir not enflasyonu olacağı kaygısıyla merkezi bir algoritma ile notların düzeltilmesi ve daha adil bir not dağılımının olması planlanmıştı. Sonuçta not enflasyonu kaygısı gerçek çıktığı için neredeyse tüm öğrencilerin notları düşürüldü.

Bilim

Stony Brook Üniversitesi’nden Krishna Veeramah’ın da aralarında bulunduğu bilim insanlarından oluşan uluslararası bir ekip, MÖ 1.200 yılı civarında, Bronz Çağ’daki bir savaşta ölen insanların kemiklerinden elde edilen genetik materyali inceleyerek, laktaz kalıcılığının Orta Avrupa’da sadece birkaç bin yılda yayıldığını öne sürüyor ki bu, insanlarda görülen çoğu evrimsel değişikliğe kıyasla son derece hızlı bir dönüşüm. Ekibin bulguları Current Biology dergisinde yayımlandı.

Elifnur Bingöl

Dergiler, Bültenler ve Notlar

Bu haftanın odağında tüm dünyanın birlikte kullandığı platformlarda içeriği yönetmenin ve denetlemenin ne kadar mümkün olduğunu ve bu sorunun nasıl katmanları olduğunu ele almaya çalıştım. Her geçen gün karşımıza yeni bir şekilde çıkan bu soruna dair böyle bir arka plan metni önümüzdeki günlerde faydalı olacaktır. “Ne Okuyoruz” bölümünde ise ağırlık, yapılan dikkat çekici araştırmalar ve sonuçlarında. Yavaş gazetecilik ve medyaya bakış konusundaki yeni araştırmalar ve Assange davasındaki son gelişmeler gibi birçok konuyu bu bölümde okuyabilirsiniz.

Ahmet A. Sabancı

İyi haber: Bu hafta Mahalle Mahalle’de İstanbul’un yeni parkını kutluyoruz. Hayır, aslında yeni bir park değil, yenilenmiş bir park. İşlevsiz bir alan yeşil mi yeşil bir parka ya da kamusal alana çevrilmedi belki; fakat Kalamış Parkı Kadıköy Belediyesi, Nike ve Onaranlar Kulübü iş birliğiyle rengârenk ve artık çok daha işlevsel bir parka dönüştü.

Dahası: 2005’e gidiyoruz; kiliseden çalınan çanların hikâyesini dinliyoruz. Oradan Bröd’e ayaküstü uğruyoruz, emek isteyen ekşi mayalı ekmeklerinin tadına bakıyoruz. Daha sonra semt semt geziyoruz; Bomonti ve daha nice mahallenin isminin nereden geldiğini öğreniyor, Bomonti’de 10 bin adım atıyoruz. Sahi, Bomonti’de bir pazar günü kulağa hiç de kötü bir fikir gibi gelmiyor.

Bu hafta gündemimizde medya ve eğlence sektöründe beklenmedik büyüklükte bir halka arz, Avrupa’da artan yeşil tahvil ihraçları ve giyim markalarının güçlü geri dönüşü var.

Bu haftaki menümüz: 🗞: Yeni genelge, yeni Burger King, Emine Erdoğan 🌱: Atalık tohumlar, tohumlarımız ⛓: Blockchain teknolojisiyle gıda takibi 🍼: Kumkapı’da bir kaymakçı güzellemesi Afiyetler…

Tüm alanlarda olduğu gibi teknolojide de kendini tekrar eden konuları görmek kaçınılmaz, yapay zekânın yarattığı etik karmaşalara bir kez daha değiniyoruz. Diğer yandan Google’ın Kandilli rolüne büründüğü araştırmaya göz atarken, karbon emisyonu konusunu da daha ciddi bir şekilde ele alıyoruz.

Dinlediklerim

Bir küçük malumat uğruna gözlerimizi kahvenin telvesine, iskambilin destesine, göklerin haresine döndüren şey nedir?

Serdar Kuzuloğlu

Zihinsel beslenmenizin kalite olup her daim devam etmesi dileğiyle!

--

--

Can Bi

Mobile Developer @Softtech 💻 | #Alumni2022 @GirVak | can.bi